Quy trình làm gốm Bát tràng như thế nào?

Bát Tràng, một ngôi làng cổ nằm ở ngoại ô Hà Nội, nổi tiếng với nghề làm gốm truyền thống đã tồn tại hàng trăm năm qua. Những sản phẩm gốm sứ Bát Tràng không chỉ mang tính thẩm mỹ cao mà còn có giá trị văn hóa và kinh tế đặc biệt. Với những đặc điểm nổi bật của mình, quy trình làm gốm Bát Tràng đã thu hút sự quan tâm của nhiều người, không chỉ trong nước mà còn quốc tế. Hãy cùng Quang Minh Mosaic tìm hiểu về quy trình sản xuất gốm sứ Bát Tràng và tầm quan trọng của nó trong văn hóa truyền thống của người Việt.

Giới thiệu về làng gốm Bát Tràng

Làng gốm Bát Tràng là một ngôi làng cổ nằm ở phía đông bắc Hà Nội, cách trung tâm thành phố khoảng 13 km. Nơi đây nổi tiếng với nghề làm gốm truyền thống đã tồn tại hàng trăm năm qua và là một trong những điểm đến hấp dẫn của du khách trong và ngoài nước.

Làng gốm Bát Tràng có lịch sử phát triển lâu đời, được cho là bắt nguồn từ thời Lý – Trần (10-13 thế kỷ). Truyền thống làm gốm của Bát Tràng được lưu truyền từ đời này sang đời khác, cho đến tận ngày nay. Nơi đây không chỉ sản xuất những sản phẩm gốm sứ đẹp mắt mà còn giữ được những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc.

Một số sản phẩm đồ gốm Bát Tràng

Các sản phẩm gốm sứ Bát Tràng đặc trưng bởi sự mềm mại, mịn màng, tinh tế và có độ bóng cao. Từ những chiếc bát, chén, đĩa đơn giản cho đến các sản phẩm trang trí như bình hoa, đèn lồng, tượng phật… đều được làm bằng tay với sự tâm huyết của các nghệ nhân địa phương. Với sự nghiệp truyền thống của mình, Bát Tràng đã trở thành một điểm đến lý tưởng cho những ai muốn khám phá và trải nghiệm nghệ thuật làm gốm truyền thống của người Việt.

Tìm hiểu về đồ gốm là gì?

Trước khi tìm hiểu về quá trình làm gốm, bạn hãy nhận biết nguồn gốc gốm là gì. Gốm là một chất liệu được làm từ đất sét đã được nung cứng ở nhiệt độ cao. Quá trình sản xuất gốm bắt đầu bằng cách lấy đất sét và trộn nó với nước để tạo thành một hỗn hợp đồng nhất. Sau đó, người thợ gốm sẽ tạo hình dạng sản phẩm bằng cách dùng tay hoặc dụng cụ để định hình, tạo các hoa văn, họa tiết, chữ cái, số, hình ảnh, hay dùng khuôn để đúc sản phẩm.

Sau khi sản phẩm được định hình, người thợ gốm sẽ để nó khô trong không khí và sau đó đưa nó vào lò để nung ở nhiệt độ cao. Quá trình nung sẽ làm cho đất sét trở nên cứng và có độ bền cao hơn. Sau khi nung xong, sản phẩm gốm có thể được sơn hoặc trang trí bằng các kỹ thuật khác nhau tùy theo mục đích sử dụng.

Gốm đất nung là sản phẩm gốm rẻ tiền, bình dân nhất hiện nay

Gốm được sử dụng trong nhiều mục đích khác nhau, bao gồm đồ dùng gia đình như bát đĩa, chén tách, chậu hoa, đèn trang trí, hoặc trong công nghiệp như gốm xi măng, gốm sứ, gốm ceramic. Nó cũng có giá trị văn hóa và nghệ thuật, được sử dụng để tạo ra các tác phẩm gốm trang trí, tượng, và tranh gốm. 

Bạn đã hiểu sơ về gốm rồi đấy. Tiếp theo, Quang Minh Mosaic xin chia sẻ bạn cách làm gốm và công đoạn sơ chế và công đoạn hoàn thiện từ các cơ sở sản xuất gốm sứ dưới đây nhé. 

Công đoạn chuẩn bị để làm gốm Bát Tràng

Để tạo ra những sản phẩm gốm sứ Bát Tràng đẹp và chất lượng, các nghệ nhân tại đây cần phải tuân thủ quy trình làm gốm Bát Tràng khắt khe, bắt đầu từ việc lựa chọn nguyên liệu làm gốm và chuẩn bị các công đoạn cần thiết.

Nguyên liệu để làm gốm sứ Bát Tràng chủ yếu là đất sét, được khai thác từ các mỏ đất sét tại địa phương. Để đạt được chất lượng đồng đều và màu sắc đẹp cho sản phẩm, các nghệ nhân cần phải phân loại và xử lý đất sét trước khi sử dụng. Các công đoạn chuẩn bị này gồm:

Phân loại đất sét

Đất làm gốm là loại đất sét được phân loại theo độ tinh khiết và màu sắc để tạo ra những sản phẩm gốm sứ có màu sắc và độ bóng đẹp.

Loại đất sét làm gốm

Thái và trộn đất sét

Đất sét được thái nhỏ và trộn đều với nước để tạo ra hỗn hợp đất sét đồng đều và có độ ẩm phù hợp.

Ép nén và tạo hình

Hỗn hợp đất sét được ép nén và tạo hình để tạo ra các sản phẩm gốm sứ theo thiết kế mong muốn.

Sấy khô và đốt nung

Sau khi được tạo hình, sản phẩm được sấy khô và đốt nung trong lò gốm với nhiệt độ từ 800 đến 1200 độ C để tạo ra độ cứng và bóng bẩy cho sản phẩm.

Một số loại dụng cụ làm gốm

Việc chuẩn bị và xử lý đất sét là bước quan trọng để đảm bảo chất lượng và độ bền của sản phẩm gốm sứ Bát Tràng. Chính vì thế, các nghệ nhân tại đây đều phải có kinh nghiệm và tâm huyết trong quy trình làm gốm Bát Tràng để tạo ra những sản phẩm gốm sứ đẹp và chất lượng.

Quy trình làm gốm Bát Tràng để có sản phẩm thô

Quy trình làm gốm Bát Tràng bao gồm giai đoạn sản xuất cơ bản và giai đoạn hoàn thiện để sản phẩm bóng, đẹp. Tất cả các bước đều được thực hiện bởi các nghệ nhân tại đây với những bước công phu và tinh tế. Dưới đây là quy trình chi tiết các bước làm gốm cơ bản ở làng gốm Bát Tràng:

Pha trộn đất sét

Đất sét được phân loại và trộn đều với nước để tạo thành hỗn hợp đất sét đồng đều.

Ép khuôn

Hỗn hợp đất sét được ép vào các khuôn để tạo hình cho sản phẩm.

Tạo hình

Sau khi ép khuôn, các nghệ nhân sẽ tiến hành tạo hình cho sản phẩm bằng tay hoặc bằng máy.

Bàn xoay làm gốm là dụng cụ truyền thống quan trọng để làm gốm

Sấy khô

Sản phẩm được để trong khoang sấy để loại bỏ hết nước và tạo độ cứng cho sản phẩm.

Trang trí

Sau khi sấy khô, sản phẩm được trang trí với các hoa văn, họa tiết tùy theo thiết kế.

Đốt nung

Sản phẩm được đốt nung trong lò gốm với nhiệt độ từ 800 đến 1200 độ C để tạo ra độ bóng đẹp và độ cứng cho sản phẩm.

Bình đất nung là sản phẩm có thể dùng ngay khi hoàn thiện cơ bản

Tất cả các bước trong quy trình làm gốm Bát Tràng đều được thực hiện bằng tay hoặc bằng máy cổ điển. Các nghệ nhân tại đây luôn đảm bảo sản phẩm đạt chất lượng và độ bền cao để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.

Các công đoạn hoàn thiện sản phẩm đầy tính mỹ thuật

Sau khi hoàn thành các bước sản xuất cơ bản, quy trình làm gốm Bát Tràng còn phải trải qua các công đoạn hoàn thiện để đạt được độ bóng và độ cứng mong muốn. Cách làm gốm thủ công này bao gồm:

Đánh bóng

Sau khi sản phẩm được nung trong lò, các nghệ nhân sẽ tiến hành đánh bóng bề mặt sản phẩm để tạo ra độ bóng và độ mịn cho sản phẩm.

Sơn men

Sau khi đánh bóng, sản phẩm được sơn men để tăng độ bóng và độ cứng cho sản phẩm. Công thức men gốm thường là được pha chế từ các nguyên liệu tự nhiên như tro, đá vôi, đất sét và oxit kim loại. Men gốm có khả năng chịu nhiệt và độ bền cao, giúp bảo vệ sản phẩm khỏi bị trầy xước hoặc ăn mòn bởi các chất ăn mòn như axit, kiềm hay muối.

Để làm đồ gốm hoàn chỉnh phải tốn nhiều công phu, tâm huyết

Nung lại trong lò

Sau khi sơn men, sản phẩm được đưa vào lò gốm và nung gốm lại ở nhiệt độ từ 800 đến 1200 độ C trong khoảng thời gian từ vài giờ đến vài ngày. Quá trình nung lại này sẽ giúp cho men sứ liên kết với bề mặt sản phẩm, tạo ra lớp men bền vững và độ bóng cao.

Thêm hoa văn và các chi tiết trang trí cuối cùng

Sau khi sản phẩm đã được nung lại trong lò, các nghệ nhân sẽ tiến hành trang trí sản phẩm bằng các hoa văn, họa tiết và chi tiết trang trí khác để tạo ra sản phẩm đẹp mắt và tinh tế hơn.

Kiểm tra và phân loại sản phẩm theo chất lượng quy trình làm gốm Bát Tràng

Cuối cùng, sản phẩm được kiểm tra chất lượng và phân loại theo độ bền và độ hoàn thiện. Các sản phẩm đạt chất lượng cao sẽ được đưa vào bán hoặc sử dụng trong các hoạt động nghệ thuật, trong khi các sản phẩm không đạt chất lượng sẽ được loại bỏ hoặc sử dụng cho mục đích khác.

Sản phẩm gốm tráng men hoàn chỉnh

Như trên là quy trình làm gốm Bát Tràng một cách tổng quát. Để biết chi tiết hơn, bạn nên đến tham quan về trải nghiệm du lịch tại làng gốm Bát Tràng để có thể học, chứng kiến những nghệ nhân sản xuất gốm như thế nào nhé. 

Sản phẩm ở lò gốm Bát Tràng được sản xuất bằng phương pháp thủ công truyền thống, với nhiều họa tiết và hoa văn độc đáo, mang trong mình giá trị thẩm mỹ cao. Sản phẩm gốm sứ Bát Tràng được sử dụng để trang trí trong các không gian nội thất, tạo nên một không gian sống đẹp mắt và sang trọng. Quang Minh Mosaic cảm ơn bạn đã theo dõi nội dung quy trình làm gốm sứ qua bài viết trên.